Mai vàng thuộc họ Ochnaceae, có tên khoa học Ochna integerima, là cây đa niên, có thể sống trên một trăm năm, gốc lớn rễ lồi lõm, thân xù xì, cành nhánh phổ thông, lá mọc xen. Ngoài đột nhiên, cây mai tự rụng lá vào mùa Đông và ra hoa vào mùa Xuân. Do vậy, thánh sư chúng ta đã lảy hết lá vào tháng chạp âm lịch, để kích thích ho cây mai ra hoa rộ vào dịp tết Nguyên đán.
– Hoa mai thường mọc ra trong khoảng nách lá, thoạt đầu là một hoa to, gọi là hoa cái, có vỏ lụa (vỏ trấu) bọc bên ngoài. Khi vỏ lụa bung ra, thì xuất hiện một chùm hoa con, từ một nụ đến mười nụ, vững mạnh rất nhanh, độ bảy ngày sau là nở. Trong chùm hoa này, hoa lớn nở trước hoa nhỏ nở sau, đến vài ba ngày mới nở hết. Mỗi hoa bên ngoài có 5 đài màu xanh, bên trong có 5 cánh màu vàng, ở giữa là một chùm nhụy mang phấn màu xậm hơn. Thường hoa nở 3 ngày thì tàn. Ngày thứ nhất, 5 cánh và chùm nhụy xoè thẳng ra rất đẹp! Ngày thứ 2, 5 cánh vảnh lên và chùm nhụy dụm lại. Qua tới ngày thứ ba, 5 cánh khởi đầu rơi lả tả theo chiều gió, hoa tàn.Hoa nào đậu thì bầu noãn phình lớn lên và kết hạt mai. Hạt non màu xanh, hạt già màu đen, hạt chín rụng xuống đất, mọc lên cây con. Cây con vài ba năm sau mới ra hoa bói lần Việc đầu tiên và cứ thế tiếp tục, mỗi năm mỗi ra hoa. Đó là chu kỳ của cây mai, cây mai vàng cò có phổ thông loại, rất phổ biến.
– Mai vàng 5 cánh là cây mai đại diện cho đầy đủ các loài mai, vì lúc nghe nói đến mai, là phần nhiều chúng ta mường tượng cây mai vàng 5 cách cựu truyền này. Theo tục lệ, Tết tới, nhà nào cũng bác mai, với lòng mong chờ được một năm đầy may mắn, vui tươi hạng phúc! Mai vàng 5 cán còn chia ra:
+ Mai sẻ: Là một loại mai chuyên mọc ở những vùng cát trắng sắp biển. Loại mai này có thân suôn thẳng và tròn và trổ bông loáng thoáng. Giả dụ chúng trổ năm cánh thì gọi là mai sẻ, còn nếu có hơn năm cánh thì đúng là loại mai động. Mai sẻ mọc tản mạn từ các thức giấc từ Quảng Bình, Quàng Trị vào tận các vùng duyên hải thuộc miền trung và có khi thấy chúng ở các vùng đồi cát trắng thuộc miền nam như Tây Ninh, Đồng Nai, Biên Hòa.
+ Mai châu: Còn gọi nôm na là mai “trâu” vì hoa lớn và rất đa dạng, mọc khắp nơi ở miền Nam, có nơi mọc thàng rừng, cả núi như Mai Lĩnh, nhưng không sai hoa bằng mai sẻ. Cây mai này có hoa 5 cánh màu vàng tươi rất đẹp, rất được yêu thích để chưng trong ba ngày Tết. + Mai liễu: Là cây mai vàng 5 cánh thường, nhưng cành nhánh mềm mại, oằn oại, rũ xuống như vây liễu. Hoa nở đầy cành lất phất theo chiều gió, trông thật là nên thơ!. + Mai chùm gởi: Là cây mai có thân cứng, ở đầu cành nổi lên những khối u to, giống như chùm gởi. Ở chung vòng quanh khối u, mọc chi chít đầy tược non, đầy nụ hoa, khi nở thành một bó hoa lớn to trông thật đẹp. Có người còn gọi là “mai vương” vua các loài mai, hoặc mai “tỳ bà”, được trồng các vườn mai.
Xem thêm: Mai bến tre có đặc điểm gì? giá mai vàng bến tre như thế nào?
+ Mai thơm, Mai hương, Mai ngư: Cũng là cây mai 5 cánh thường, nhưng hoa có mùi thơm nhẹ nhàng, phảng phất lâng lâng, làm cho tâm hồn người thưởng thức càng thêm thích thú vui xuân ! Mai thơm Huế rất quí, mắt nhặt, sai bông, cánh dày, lâu tàn. Đặc thù là cây mai này có lá non màu xanh chứ không hề là màu nâu đỏ hoặc hồng như các loài mai khác. Loại mai thơm ở Bến Tre cũng có. Tết vào vườn mai luôn luôn phảng phất có mùi hương thơm nhẹ. + Mai cánh nhọn: Mai cánh nhọn là cây mai vàng 5 cánh, có nụ hoa nhỏ và dài, nên nở ra cánh nhọn như hình ngôi sao. Do cánh hở, nên không mấy đẹp, ít được yêu thích, nhưng cũng rất sai hoa. + Mai cánh tròn: Là cây mai vang 5 cánh lớn, tròn, kín, đẹp, rất dể thương. Đa ố đều thích cây mai này,có người còn quí hơn cây mai phổ thông cánh, nhiều màu, nhất là người Trung Hoa, Tết tới tìm mua loại mai này về chưng trong nhà. + Mai cánh dún: Đây là cây mai vàng 5 cánh to, đẹp, dún lại như có ren chung vòng vèo, xem rất lạ mắt, dược rộng rãi người yêu thích trồng để chơi hoa. Cây này cũng sai hoa, Tết nở đầy cành phất phơ như đàn bướm vàng tung bay. + Mai rừng Cà Ná, Mai rừng Bình Châu: Đây là cây mai hoang dại, mọc tại khu rừng Cà Ná, Bình Châu, cũng thuộc họ mai, cây thân nhỏ èo uột, cành rất giòn, lá hình bầu dục, có răng cưa mịn, màu xanh bóng lộn, rờ thấy trơn tru chứ ko thấy nhám như lá mai thừơng. Hoa 5 cánh màu vàng nhạt, cuống khá dài và có màu tim tím. Cây mai rừng này không mấy đẹp, nhưng cũng là cây mai lạ. + Mai Vĩnh Hảo: Cây mai này do ông Kha Linh Vũ ( Qui Nhơn) giới thiệu, cũng là cây mai hoang dã mọc ở vùng núi Vĩnh Hảo. Gần Tết, người ta chặt đem về cắm ở bãi cát dưới đầu sông Dinh, huyện Phan Rang để bán. Đặc điểm cây mai này rất nặng, có thể gấp rưỡi mai thường khác, nên gọi là “mai đá”. Thân thật cứng, cành nhỏ, giòn, dễ gãy,lá nhỏ, lúc non màu xanh, trong như giấy. Hoa to, cánh phẳng, trong khoảng 12 – 16 cánh màu vàng rất đẹp và lâu tàn. + Mai chuỷ Hốc Môn: Đây là cây mai mới xuất hiện ở Hội Hoa Xuân thị thành năm 1994. Cũng thuộc họ mai, là cây mai rừng, loại mai đực, thân màu nâu, cuống lá rụng để dấu rất to, nên dể tháp ghép với các loại mai khác. Lá lớn dài màu xanh bóng, chung quanh co có răng mịn. Hoa chùm dạng chủy như hoa điệp ta, màu vàng, nẹn gọi là mai chủy. Cây mai này ra hoa ko đẹp lắm, nhưng là cây mai mới. + Mai lá quắn: Mai quắn, do lá to xoáy quắn lại rất lạ, hoa 5 -7 cánh lớn, nở xoè to nhưng 5 cánh cong cong trở lên như lòng thuyền, ngoài đầu khá đo đỏ, hơi đẹp, nhụy cái lớn rất dài.
– Mai sẻ là cây mai vàng 5 cánh nhỏ, nên goi mai sẻ. Nhưng đặc trưng là cây mai đột biến này có hoa chùm, rất sai hoa.Tết tới, hoa tấp nập đầy cành, vàng tươi , nhấp nhánh, trông rất đẹp mắt.